فروپاشی خانواده پیامدهای ازدواج سفید در ایران
به گزارش پایگاه خبری سیمین ،دختر عمیق به فکر فرو رفته است با همان چشمان نافذش به زمین چشم دوخته بود، نمیدانم به چه فکر میکند صدای زنگ گوشی افکارش را پاره میکند نگاهی به شماره میاندازد از آنجا که کنار دستش هستم دقت می کنم نامش را ذهنم ذخیره کرده است ، اما انگار تصمیم به جواب دادن ندارد.
میپرسم چرا جواب نمی دهید وقتی نگاهم می کند از چشم های بی فروغش رد درد را می بینم.
در حالی بغض در گلویش گیر کرده می گوید: از زندگی خسته ام دلم می خواهد بجای رفتن به خانه تا صبح همین جا بنشینم و بغضش میترکد.
در ادامه ،گفت: سه سال است با مردی جوان تر از خودش وارد یک رابطه شده است که قرار بود بعد از یک سال آشنایی از دواج کنند، ولی بعد از گذشت سه سال از این هم باشی ، پسر قصد جدایی دارد اما دختر نمی خواهد پسر خانواده را بهانه کرده ولی دختر می گوید او با دختری کم سن و سال تر از من دوست شده و حالا می خواهد من جدا شوم . چگونه جدا شوم درحالی که به او علاقه مند تر شده ام و واقعا دوستش دارم.
علت اینکه بدون اطلاع خانواده زیر یک سقف رفتیم هدفمان ازدواج رسمی بود نه جدایی…
او یکی از صدها دختری است که قربانی یک روش اشتباه به نام «ازدواج سفید» برای شروع زندگی مشترک شده است .
در سالهای اخیر، پدیدهای با عنوان «ازدواج سفید» در برخی لایههای جامعه شهری ایران ظهور کرده که با وجود ظاهر مدرن، پیامدهای سنگین حقوقی، روانی و اجتماعی را بهدنبال داشته است. این نوع همزیستی که بدون عقد شرعی و ثبت قانونی شکل میگیرد، از منظر قانون و شرع، فاقد اعتبار است و بهویژه زنان و کودکان را در معرض آسیبهای جدی قرار میدهد.
بر اساس بررسیهای میدانی و تحلیلهای حقوقی، نبود ثبت رسمی در این نوع رابطه، عملاً هرگونه حمایت قانونی را از طرفین سلب میکند.
در صورت بروز اختلاف، نه نفقهای در کار است، نه مهریهای، نه ارثی و نه حتی امکان پیگیری حقوقی برای خشونت یا ترک رابطه ، وجود دارد.
این خلأ قانونی، زنان را در موقعیتی نابرابر و آسیبپذیر قرار میدهد
کارشناسان حوزه خانواده و روانشناسی نیز نسبت به تبعات روانی ازدواج سفید هشدار میدهند.
نبود تعهد رسمی، احساس ناامنی، اضطراب، و بیثباتی عاطفی را در پی دارد.
این وضعیت، بهویژه در جامعهای که نهاد خانواده یکی از ارکان اصلی هویت فرهنگی و دینی آن است، میتواند به تضعیف سرمایه اجتماعی منجر شود.
از سوی دیگر، فرزندان حاصل از این روابط نیز با چالشهای هویتی و حقوقی مواجهاند.
ثبت نشدن ازدواج والدین، فرآیند دریافت شناسنامه و بهرهمندی از حقوق شهروندی را برای کودکان دشوار میسازد و آنان را در معرض تبعیضهای ساختاری قرار میدهد.
ازدواج سفید؛ هم زیستی بیپشتوانه
مشاوره خانواده ، در باره چیستی ازدواج سفید می گوید: در همه دورانهای تاریخی، بشر با موضوع مهمی در روابط زن و مرد مواجه بوده است ، روابطی متاثر از غریزه جنسی و چارچوبی مبهم در برقراری رابطه جنسی که زمینه ساز معضلات و مشکلات مختلفی برای اشخاص و جامعه بوده است.
هما طلایی ، افزود: در خصوص چگونگی پاسخگویی به غریزه جنسی انسانها دیدگاههای مختلفی از جانب صاحب نظران، اندیشمندان و دیگر بزرگان دینی و فرهنگی ایراد شده است که در مقابل، انتقاداتی به هر یک از این دیدگاه ها وارد میباشد.
نیاز جنسی در ازدواج سفید
این مشاورخانواده ، تصریح کرد : اساساً موضوع رابطه جنسی و همچنین پاسخگویی به نیاز جنسی موضوعی خیلی حساس و پر اهمیت تلقی میشود و در نظامهای فکری کشورهای گوناگون، آن دسته از روابط جنسی بین زن و مرد که بدون رعایت چارچوب و موازین رایج در آن جامعه شکل گرفته باشد؛ به مفهوم بی بند و باری و فساد تعریف شده است.
هما طلایی ، افزود : فرهنگ برقرار در هر کشور در هر دوره تاریخی دچار تغییرات زیادی بوده است که ریشه در تفکر حاکمان و اندیشمندان آن کشور دارد.
ازدواج سفید در فرهنگ ایران
وی تاکید کرد: کشورمان ایران دارای فرهنگ و آداب و رسوم مختص به خود میباشد که در مورد روابط جنسی زن و مرد تعیین و تکلیف کرده است و فرهنگ و آداب و رسوم قالب کشورمان برگرفته از مبانی دینی و فرهنگ ناب ایرانی بوده و عموم مردم ایران متدین به دین اسلام و مذهب شیعه میباشند و در کنار آن با فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی خود، مناسبات اجتماعی و شخصی خود را به پیش میبرند.
وی تصریح کرد: قانونی که در ایران حکم فرما است برگرفته از دستورات دین مبین اسلام و تفسیرهای مراجع عظام از احادیث و دستورات دینی است ، همانطور که می دانید دین اسلام و مذهب شیعه، پاسخگویی به نیازهای جنسی زن و مرد را در چارچوب ازدواج و عقد نکاح تعریف کرده است. بنابراین تنها بستر قانونی و شرعی و اخلاقی رفع نیازهای جنسی زن و مرد در ایران در قالب ازدواج دائم و موقت تعریف شده است. طبعاً دستورات قانونی و شرعی به دلیل آنکه در طول گذر زمان در فرهنگ غالب مردم جای خود را باز میکند از جایگاه اجتماعی نیز برخوردار میشود با این اوصاف همان طور که می دانیم؛ پاسخگویی به نیازهای جنسی در قالبی غیر از ازدواج برای عموم مردم ایران مسئلهای ناخوشایند، ناپسند و غیر اخلاقی قلمداد میشود. ازدواج سفید در ایران از هیچ جایگاه قانونی، شرعی و عرفی برخوردار نیست و به منزله تخطی از قوانین و مفاهیم دینی حاکم بر کشور میباشد و بحث و جدال های زیادی را نیز به همراه داشته است.
همباشی های ناپایدار
مشاوره خانواده ، گفت: در واقع در این نوع هم باشی های ناپایدار زن و مرد بدون ثبت رسمی و قانونی مسئله ازدواج و بدون گذراندن آداب و رسوم مرسوم در رابطه با ازدواج رسمی، شروع زندگیشان را زیر یک سقف پایه ریزی مینمایند ، طبعاً در چنین ارتباطی طرفین تعهد قانونی و شرعی نسبت به یکدیگر ندارند و نمیتوانند مدعی حق و حقوقی نسبت به یکدیگر باشند.
هما طلایی ، افزود : به اعتقاد بسیاری از کارشناسان؛ اهمیت و نقش محوری خانواده در جامعه ایرانی دارای وجه تمایزهایی با سایر کشورهای دنیا میباشد.
به گفته وی ، به طور مثال اهمیت و جایگاه ویژهای که خانواده در زندگی شخصی و اجتماعی اشخاص در ایران دارد، در مقام مقایسه با این جایگاه برای ملل اروپایی و آمریکایی نیست .
وی تصریح کرد : چرا که کشورمان به دلیل ریشه فرهنگی متاثر از مبانی دین مبین اسلام و تمدن ناب ایرانی به جایگاه ویژه خانواده در پیشبرد زندگی اجتماعی و شخصی افراد تاکید ورزیده است که این مهم را به راحتی میتوان در گفتمان بزرگان و صاحب نظران دینی و ملی کشورمان شاهد بود.
این مشاور خانواده ، می گوید : این نوع ازدواج یا همان همباشی ناپایدار برای اولین بار در ایالات متحده امریکا و زیر پرچم جنبشی به نام آزادی زنان پایه ریزی شده است.
هما طلایی افزود : اگرچه جنبش آزادی زنان با هدف توسعه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی کشور و تحقق مفهوم عدالت در همه ابعاد برای زنان شکل گرفت، اما سالها بعد این جنبش به نام انقلاب جنسی دربین کارشناسان معرفی شد و ابعاد عدالت جویانه و ضد تبعیض آن جایش را به ناهنجاریها و رفتارهای نامتعارف و ابتذال محور در بین زنان داد، ولی نمیتوان از ناهنجاریها و سنت شکنیهای غیر اخلاقی آن چشم پوشی کرد.
به گفته وی از آن زمان بود که پدیده ازدواج سفید و شروع زندگی مشترک بدون لحاظ مسائل قانونی و رسمی ترویج یافت.
وی تصریح کرد : در حالیکه برخی از جوانان، ازدواج سفید را راهی برای تجربهی آزادی و شناخت پیش از ازدواج میدانند، بررسیها نشان میدهد این نوع همزیستی، در بستر فرهنگی و حقوقی ایران، نه تنها فاقد مشروعیت است، بلکه پیامدهای سنگین و جبرانناپذیری برای طرفین، بهویژه زنان و کودکان، بهدنبال دارد.
ازدواج سفید؛ هم زیستی بیپشتوانه
دانش آموخته جامعه الزهرا در این باره ، می گوید: از منظر فرهنگی و دینی، ازدواج سفید با ارزشهای اسلامی و سنتهای ایرانی در تضاد است.
نرگس ولایی ، افزود : مراجع دینی و نهادهای فرهنگی، این پدیده را بخشی از پروژه جنگ نرم فرهنگی میدانند که هدف آن، تضعیف بنیان خانواده و گسست نسلی است.
به گفته وی در شرایطی که جوانان با موانع اقتصادی و اجتماعی در مسیر ازدواج رسمی مواجهاند، ضرورت دارد سیاستگذاران با اصلاح قوانین حمایتی، تسهیل ازدواج، و ارتقای آگاهی عمومی، زمینههای شکلگیری خانوادههای پایدار و قانونی را فراهم سازند.
آمارهای قابل توجه در خصوص ازدواج سفید
وی تصریح کرد: در کشورمان آمار دقیق و مشخصی پیرامون پدیده ازدواج سفید ارائه نشده است و این مسئله صرفاً به عنوان یک نگرانی و دغدغه معرفی شده است.
وی تاکید کرد : متاسفانه بسیاری از رسانهها و مسئولان ذی ربط اقدام به چشم پوشی از موضوع این مدل ازدواج کرده اند چرا که این مسئلهای است که در بطن جامعه وجود داشته و آمارهای غیررسمی از رشد و افزایش روز افزون آن سخن به میان آورده است.
دانش آموخته جامعه الزهرا ، گفت : بنابراین لازم است که در بستری آزاد و تحلیلی به موضوع همباشی ناپایدار پرداخته شود و جنبههای اجتماعی و اخلاقی آن برای عموم مردم تشریح شود.
ازدواج سفید؛ پدیدهای غیر قابل هضم
نرگس ولایی ، افزود:جامعه ایرانی به دلیل ریشه های فرهنگی برگرفته شده از دین اسلام و مذهب شیعه و فرهنگ ایرانی به هیچ وجه نمیتواند مسئله ازدواج سفید را در بین زنان و مردان پذیرا باشد.
وی تصریح کرد : در واقع جامعه ایرانی ازدواج را فقط و فقط در چارچوب قانونی و رسمی می پذیرد و شروع و برقراری رابطه زناشویی در بستری به نام همباشی ناپایدار را امری غیر اخلاقی و نامطمئن تلقی میکند.
به گفته وی همچنین قانون حاکم بر جمهوری اسلامی ایران ، برقراری ارتباط خارج از چارچوب شرعی را غیر قانونی میداند و برای این تخطی از قانون، مجازاتهایی نیز تعیین کرده است.
این پژوهشگر حوزه زنان ، گفت : این مسائل به طرزی در قوانین کشور حائز اهمیت بوده و قانونگذار با جدیت و حساسیت در خصوص آن تعیین و تکلیف کرده است که باعث بازدارندگی و جلوگیری از رشد پدیده ازدواج سفید شده است.
نرگس ولایی ، افزود : اگرچه تعداد ازدواج سفید در جامعه ایرانی تعداد قابل ملاحظهای در قیاس با جمعیت کشور نیست، ولی همین میزان نیز موضوعی نگران کننده و خطرساز برای مسئولان و کارشناسان ذی ربط تلقی می شود و بایستی به سرعت به فکر راهکاری برای رفع این معضل باشند.
بالا رفتن سن ازدواج جوانان ایرانی
دانشجوی ارشد مطالعات زنان ،می گوید: افزایش پیدا کردن سن ازدواج جوانان سبب نوعی سر درگمی در انتخاب و شکل گیری مسیر ازدواج رسمی میشود.
لیلا رئوف ، افزود : همین اشکال باعث میشود که زمینه ها برای انحراف و هدایت روابط عاطفی و جنسی جوانان در بستر ازدواج سفید شکل گیرد.
بالا رفتن آمارهای طلاق
وی تصریح کرد : وقتی جوانان به آمارهای طلاق در جامعه ایرانی توجه میکنند؛ احساس نگرانی و ابهامی در خصوص صحت و درستی انتخاب خود برای ازدواج در خود مییابند.
به گفته وی ، این موضوعی است که انکار ناپذیر بوده و نمیتوان آن را موضوعی بهانه جویانه و بی تأثیر در گرایش جوانان به ازدواج سفید تلقی کرد. وی تصریح کرد : وقتی به ریشههای طلاق در جامعه ایرانی توجه مینماییم؛ به دلایل مختلفی میرسیم که تاثیر گرفته از مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه است بنابراین لازم است که مسئولان ذی ربط، فکری به حال آمار نگران کننده طلاق داشته باشند تا ستون های ازدواج رسمی که امری مقدس در فرهنگ و دین ما میباشد به لرزه نیفتد.
این دانشجوی ارشد مطالعات زنان ، گفت: وقتی پای صحبتهای جوانانی که مرتکب ازدواج سفید شده اند و یا تصمیم بر این موضوع دارند مینشینیم، دلایل و موضوعات پیرامون محک زدن طرف مقابل برای انتخاب درست و صحیح را دخیل در تصمیم شان برای این نوع به اصطلاح همباشی در نظر میگیرند.
لیلا رئوف ، افزود : این جوانان بر این عقیدهاند که به دلایل شرایط نا امن موضوع ازدواج که مشکلات اقتصادی، حقوقی و مخاطرات اجتماعی را در خصوص شکست مقوله ازدواج و شکل گیری آسیب طلاق به محتمل می سازد، بایستی به هر طریق ممکن از همسر آیندهشان اطلاعات و شناخت بیشتری کسب نمایند تا بتوانند با دید باز و شفافی اقدام به انتخاب همسر رسمی و شریک زندگی خود نمایند.
عدم اعتقاد به مسئله ازدواج
وی تصریح کرد : متاسفانه در سالهای اخیر شاهد نوعی نقصان در اعتقادات و تفکرات برخی از جوانان میباشیم که در خصوص مسائل دینی و مذهبی و همچنین آداب و رسوم حاکم بر کشور سوالات و ابهامات زیادی دارند.
به گفته وی از طرف دیگر به دلیل اینکه بستر مناسب برای پاسخگویی به ابهامات و سوالات این جوانان فراهم نمیباشد، رسانهها و منابع نوشتاری مختلف و با طرز تفکرهای گوناگون به دنبال پاسخگویی به این نیاز جوانان میباشند.
این کارشناس حوزه زنان، گفت: طبعاً به دلیل اینکه هیچ نظارت و کنترلی پیرامون اندیشهها و عقاید در اختیار قرار داده شده از جانب این منابع به جوانان وجود ندارد ،شاهد این موضوع هستیم که بسیاری از جوانان مسئله ازدواج را از لحاظ شرعی و حقوقی موضوعی اشتباه قلمداد کرده و انتخاب می نمایند که در بستر این مدل ازدواج ، نیازهای عاطفی و زناشویی خود را مرتفع سازند.
عدم مسئولیت پذیری
لیلا رئوف ، افزود : متاسفانه به دلیل ضعفهای فرهنگی و عدم تربیت جوانان به نحوی که قادر به پذیرش مسئولیت و تعهدات خود در قبال سایر افراد جامعه باشند شاهد این موضوع هستیم که جوانان از مقوله ازدواج رسمی به دلیل تعهدات و مسئولیت های مرتبط با آن شانه خالی میکنند و به دنبال این هستند که چارچوبی غیر الزام آور برای تعهدات و مسئولیتهای مربوط به شریک زندگیشان را انتخاب نمایند.
وی تصریح کرد : متاسفانه جوانانی که اقدام به انتخاب سبک زندگی همچون این نوع به اصطلاح همباشی مینمایند از ابعاد مختلف و تبعات احتمالی این سبک زندگی غافل میباشند و بدون اینکه معایب این سبک زندگی را در نظر بگیرند، صرفاً معطوف به مزایا و نکات مثبت آن میشوند. نکات مثبت و امتیازهایی که اگر به صورت ریشه یابی شده دیده شود، چه بسا دارای نقص و اشکالات زیادی نیز باشد.
ازدواج سفید عدم تعهد و وفاداری را نهادینه می کند
نکته بسیار قابل تامل در ازدواج سفید برای بسیاری از زنان و مردان به منزله خوش گذرانی و تفریح تعریف شده است، اما عدم پذیرش و حمایت عاطفی و مالی از طرف خانوادهها، ترویج آزمایشی شدن مقوله ازدواج، موقتی شدن و عدم تعهد پذیری طرفین در ازدواج سفید باعث ممانعت از این موضوع میشود که بسیاری از جوانان از فواید ازدواج رسمی برای طرفین غافل شوند.
اشخاصی که مبادرت به این نوع به اصطلاح همباشی مینمایند؛ از سلامت و ضریب اطمینان جنسی و جسمی کمتری نسبت به ازدواج رسمی برخوردارند و چه بسا به دلیل عدم شناخت کافی از طرف مقابل شان، دچار مخاطرات و بیماریهای مقاربتی شوند.
همچنین بسیاری از افرادی که اقدام به انتخاب ازدواج از نوع سفید مینمایند؛ از کیفیت رابطه جنسی مناسبی بهره نبرده و دچار مشکلات مربوط به رضایت جنسی نیز میباشند.
از نظر روحی و روانی؛ اشخاص درگیر با پدیده ازدواج سفید، دچار آسیب های روحی همچون افسردگی، سطح رضایت پایین عاطفی می باشند که بسیار خطرناک و مشکل ساز است.
در روابط مربوط به این مدل ازدواج به دلیل آنکه؛ احتمال جدایی و عدم قطعیت پیوند رسمی زیاد می باشد، آسیب های روحی و روانی همچون افسردگی، نا امیدی برای دو طرف محتمل است. همچنین یکی دیگر از معایب ازدواج سفید؛ فقدان مرزبندی مشخص در رابطه با مسئولیتها، تعهدات، تکالیف و حقوق دوجانبه میباشد که در انسجام و استحکام رابطه عاطفی و زناشویی تاثیر مستقیم و غیر مستقیم ایجاد مینماید.
حقیقت این است که فروپاشی خانواده از پیامدهای این توع ازدواج است، از منظر فرهنگی و دینی، ازدواج سفید با ارزشهای اسلامی و سنتهای ایرانی در تضاد است.
مراجع دینی و نهادهای فرهنگی، این پدیده را بخشی از پروژه جنگ نرم فرهنگی میدانند که هدف آن، تضعیف بنیان خانواده و گسست نسلی است.
در شرایطی که جوانان با موانع اقتصادی و اجتماعی در مسیر ازدواج رسمی مواجهاند، ضرورت دارد سیاستگذاران با اصلاح قوانین حمایتی، تسهیل ازدواج، و ارتقای آگاهی عمومی، زمینههای شکلگیری خانوادههای پایدار و قانونی را فراهم سازند.
خبرنگار : زهره مهرنوروزی