محمدرضا جساس ، کارشناس ارشد مهندسی ومدیریت ساخت
سیمین : زلزله یا زمین لرزه یکی از پدیدههای طبیعی است که امکان رخ دادن آن در سراسر دنیا وجود دارد.
زمین لرزه های شدید روی خط گسل ایجاد میشوند و آسیبهای بسیار زیادی را برای ساکنان منطقه ایجاد میکنند. دراین چند سطربه چیستی زمین لرزه و عوامل مختلف به وجود آورنده آن ونکات هم پیرامون ساخت و ساز، پرداخته می شود .
زمین لرزه یا زلزله, جنبش ناگهانی پوسته زمین برای لغزش و حرکت است و دلیل اصلی بهوجود آمدن زمین لرزه آزاد شدن ناگهانی انرژی خفته در پوسته زمین است.
اصولاً پس از زمین لرزه شدید انرژی زمین به صورت پیوسته و آهسته از زمین به بیرون خارج میشود که درعلم زمین شناسی به ابن پدیده زلزله یا زمین لرزه ، میگویند.
پوسته زمین لایه سخت بیرونی کره زمین است که ضخامت پوسته زمین بین پنج تا ۷۰ کیلومتر است. گسل یا گسله به شکستگیهایی از پوسته ی زمین گفته می شود که سنگ های دوطرف شکستگی، در برابر همدیگر حرکت می کنند واین جابه جایی میتواند از چند میلیمتر تا صدها متر ( مطابق عکس) باشد.
انرژی آزاد شده به هنگام حرکت سریع گسلهای فعال ، عامل وقوع اغلب زمین لرزهها است. منشا اصلی زمین لرزهها در مرحله اول نتیجه حرکت گسلها و شکستگیهای زمین هستند و در مراحل بعدی حاصل فعالیتهای آتشفشانی، ریزش کوهها، انفجار معادن و آزمایشهای هستهای میباشد.
مرکز زمین لرزه نقطهای در راستای عمودی کانون و در سطح زمین است. به طور کلی در دنیا دو کمربند اصلی زلزله ، وجود دارد که عبارت از کمربند آلپای و نوار ساحلی اقیانوس آرام و ترکیه می باشد .
کمربند آلپای از کشور اندونزی آغاز شده و از کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان، ایران و ترکیه عبور کرده و به کشورهایی مانند اسپانیا و پرتغال میرسد و بر اساس مشاهدات تاریخی اکثر زلزله های شدید در سالها، دههها و سدههای گذشته بر روی این کمربند ، اتفاق افتاده است.
کشور ما ، ایران ، نیز بر روی این کمربند زلزله ، قرار گرفته و هیچ نقطهای از کشوراز نظر خطر نسبی زلزله در مصونیت کامل ، قرار ندارد و تنها مکانهایی با مساحت بسیار پایین در مناطق کویری کشور از وقوع زلزلههای بسیار شدید در امان هستند بنابراین تمامی نقاط کشور ما مستعد وقوع زلزلههای متوسط و متوسط به بالا است.
درنتیجه ما نمیتوانیم از وقوع زلزله جلوگیری کنیم و حتی با این فرض که زلزله قابل پیش بینی هم باشد باز هم قادر به جلوگیری از وقوع زلزله نیستیم تنها راه مقابله با زلزله، مقاوم سازی ساخت و سازها میباشد اگر فردی در بیرون ساختمان در فضای باز قرار گیرد هیچ زلزلهای حتی با شدیدترین میزان وقوع برای او خطری ندارد بنابراین ساخت و سازهای ما میزان تلفات و خسارات جانی و مالی ناشی از زلزله را مشخص میکند که نقش مهمی دراقتصاد کشوردارد و یکی از راههای پیش بینی زلزله ، اندازه گیری نرخ حرکت گسلها میباشد چرا که مسبب اصلی وقوع زلزله ، حرکت گسلها است.
با توجه به نگارش و تدوین آیین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله در ایران بر اساس زلزلههای بهوجود آمده در سالهای متمادی تمامی شهرهای ایران به چهار دسته با خطر نسبی خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم تقسیم بندی شده است.
همه مهندسین مشاور و طراح ، ساختمانها را بر اساس آیین نامه ی زلزله طراحی، محاسبه و ترسیم میکنند که باید مهندسان ناظر بر اساس سختگیری های فنی مهندسی و نظارت بر اجرای پیمانکاران، تمامی موارد فنی را رعایت کنند تا ساختمان برای مردم در برابر زلزله ایمن ساخته شود، حتی اگر مالکانِ ساختمانها خواسته یی غیر فنی داشته باشند به حتم باید از کار غیر فنی آنها ، ممانعت ، کرد.
یک اصطلاحی بین جامعه مهندسان عمران ، وجود دارد که یک مهندس با چند صد، حتی چند هزار نفر ، سر و کار دارد ولی یک پزشک با جان یک نفر دست و پنجه نرم میکند اکثر کلان شهرهای کشور از جمله تهران، مشهد، تبریز و کرج و…..در مناطق زلزله خیزی بسیار یا خیلی زیاد قراردارند در نتیجه ساخت و ساز فنی و با اصول مهندسی زلزله همان مقابله با خطرات و آسیبهای وارده از زلزله ودرنهایت رشد اقتصادی وامنیت اجتماعی است ادامه دارد ….
کدخبر: 105